Zapalenie
Błona naczyniowa
Zapalenia błony naczyniowej dzielimy ze względu na:
- Umiejscowienie: zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej (dotyczy tęczówki i ciała rzęskowego), zapalenie części pośredniej błony naczyniowej (dotyczy części płaskiej ciała rzęskowego), zapalenie tylnej części błony naczyniowej (dotyczy naczyniówki).
- Przebieg: ostre zapalenie błony naczyniowej, przewlekłe zapalenie błony naczyniowej.
- Przyczyny: towarzyszące chorobom układowym, w przebiegu zakażeń pierwotniakami (toxoplazmoza) i nicieniami (toxocaroza), w przebiegu zakażeń bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych, w chorobach o nieznanej przyczynie.
Ostre zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej
Pojawia się nagle z objawami światłowstrętu, bólem, zaczerwienieniem oka, łzawieniem, pogorszeniem widzenia.
Przewlekłe zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej
Przebiega podstępnie; jedynym objawem na początku choroby może być umiarkowanego stopnia zaczerwienienie oka; brak natomiast objawów bólowych i zauważalnego pogorszenia ostrości widzenia.
Na skutek zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej mogą wystąpić następujące powikłania:
- Zrosty między tęczówką i przednią powierzchnią torby soczewki, zniekształcające, źrenicę. W skrajnie ciężkich przypadkach dochodzi do całkowitego zarośnięcia źrenicy, co powoduje uwypuklenie tęczówki i atak jaskry wtórnej.
- Zaćma
- Obrzęk plamki
W bardzo ciężkich przypadkach zapalenia może dojść nawet do zmniejszenia gałki ocznej (na skutek zbliznowacenia ciała rzęskowego, braku produkcji płynu komorowego, spadku napięcia gałki) i ostatecznie do ślepoty. Zapalenie ma charakter nawrotowy.
Zapalenie pośredniej części błony naczyniowej
Początkowe objawy to pływające męty. W późniejszym okresie może dojść do pogorszenia widzenia z powodu torbielowatego obrzęku plamki, zaćmy lub – w skrajnych stadiach – odwarstwienia siatkówki.
Zapalenie tylnego odcinka błony naczyniowej
Główne objawy zauważane przez pacjenta to pływające w polu widzenia męty oraz obniżenie ostrości wzroku. Zapaleniu towarzyszą zmiany w ciele szklistym (między innymi męty zapalne, odłączenie tylne ciała szklistego), naczyniówce, siatkówce, naczyniach siatkówki. Skutkiem toczącego się stanu zapalnego może być obrzęk torbielowaty plamki, wytworzenie błon nasiatkówkowych, odwarstwienie siatkówki, neuropatia nerwu wzrokowego. W wyniku tego dochodzi do znacznego upośledzenia widzenia, ze ślepotą włącznie.
Zapalenie błony naczyniowej towarzyszące chorobom układowym
- Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) rozpoczyna się od zajęcia stawów krzyżowo-biodrowych i kręgosłupa. U 90% pacjentów testy na antygen HLA-B27 są dodatnie, czasami współwystępują również choroby jelit. U 30% osób z ZZSK pojawia się zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej. Prognoza jest dobra, mimo trwających długo, nawrotowych stanów zapalnych błony naczyniowej. Powikłania są rzadkie.
- Zespół Reitera. Objawy współistniejące: zapalenie stawów (w tym w 60% przypadków zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych), zapalenie szyjki macicy, zapalenie cewki moczowej.
- Łuszczyca
- Młodzieńcze zapalenie stawów. Idiopatyczne młodzieńcze zapalenie stawów (IMZS) rozwija się u dzieci poniżej 16 roku życia. Wyróżnia się postać z zajęciem pojedynczych lub wielu stawów. Okulistycznie objawia się zapaleniem przedniego odcinka błony naczyniowej. Przebieg może być bardzo różny – od łagodnego do bardzo ciężkiego.
Pamiętaj! Bardzo ważne jest badanie okulistyczne co 7 lat od momentu pojawienia się objawów stawowych, ponieważ w tym przypadku początek zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej jest zawsze bezobjawowy.
Zapalenie błony naczyniowej może również wystąpić w przebiegu:
- Wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
- Choroby Leśniowskiego-Crohna
- Choroby Whipple’a
- Sarkoidozy – objawy oczne występują zazwyczaj na rok przed objawami ogólnymi
- Zespół Vogta-Koyanegi-Harady
Wirusowe zapalenie błony naczyniowej
- Półpasiec. Zapalenie błony naczyniowej może przebiegać w połączeniu z typowymi objawami dla półpaśca lub z objawami półpaśca często niezauważalnymi dla pacjenta.
- Cytomegalowirusowe zapalenie siatkówki. Występuje u pacjentów z AIDS.
- Różyczka wrodzona. Wirus różyczki może powodować ciężkie uszkodzenia płodu.
Zapalenie błony naczyniowej w infekcjach pasożytniczych
- Toxoplazmoza. Choroba jest wywoływana przez pierwotniaka Toxoplasma gondi. Żywicielem ostatecznym jest kot. Żywicielem pośrednim mogą być: ludzie, myszy, zwierzęta domowe. Człowiek zaraża się bezpośrednio, gdy za pomocą brudnych rąk przenosi, z cząstkami odchodów kota, sporocysty pierwotniaka do przewodu pokarmowego lub jedząc surowe albo niedogotowane mięso zwierząt trawożernych – w mięśniach, w których znajdują się otorbione formy pasożyta. Gdy do zakażenia dochodzi u kobiety w ciąży, w 40% występuje forma o ostrym przebiegu i dochodzi do zakażenia płodu (poprzez łożysko) i jego trwałego uszkodzenia. Najczęściej uszkodzenie dotyczy błony naczyniowej oka i mózgu, ale może również dotyczyć innych narządów.
- Toxocaroza. Choroba jest wywoływana przez glistę psią. Przenoszona jest za pomocą brudnych rąk, drogą pokarmową. Może mieć bardzo ciężki przebieg. Zazwyczaj chorują dzieci poniżej 10 roku życia. Choroba może doprowadzić do powstania białej źrenicy, odwarstwienia siatkówki, zmniejszenia gałki ocznej i w konsekwencji – do ślepoty oka. Leczenie musi być prowadzone w wyspecjalizowanych ośrodkach. W niektórych przypadkach wykonuje się witrektomię.
- Wągrzyca. Choroba jest wywołana przez larwę tasiemca uzbrojonego. Larwy wnikają do jelita człowieka drogą pokarmową i za pomocą krwi są przenoszone do oka. Leczenie polega na usunięciu larwy za pomocą witrektomii.
- Zapalenie współczulne oka. To bardzo ciężkie zapalenie błony naczyniowej, powstające najczęściej po urazach przebijających w okolicy ciała rzęskowego, dotyczące oka, które nie było dotknięte urazem (zdrowe oko). Leczenie jest długotrwałe, wymaga hospitalizacji i powinno przebiegać we współpracy z lekarzami innych specjalności. Wiele przypadków kończy się utratą wzroku. Rokowania są bardzo poważne.
Zapalenie błony naczyniowej może mieć charakter:
- ostry - u osób o obniżonej odporności, na przykład u chorych z AIDS (wówczas dochodzi również do zapalenia mózgu)
- wrodzony - (u płodu może dojść do powstania dużych uszkodzeń mózgu i błony naczyniowej oka)
- nawracający - jeżeli ogniska zapalne powstają w okolicy plamki, dochodzi do poważnej, nieodwracalnej utraty ostrości widzenia
W rozpoznaniu pomocne są testy laboratoryjne. Leczenie musi być prowadzone pod kontrolą specjalisty.
W każdym przypadku zapalenia błony naczyniowej należy starać się ustalić przyczynę zapalenia. Do tego konieczne są konsultacje: laryngologiczna, ginekologiczna, stomatologiczna, immunologiczna oraz wykonanie badań dodatkowych.
Pamiętaj ! Myj ręce, jeżeli dotykałeś zwierząt, myj starannie wszystko, co rosło w ziemi, odrobaczaj systematycznie swoje zwierzęta, surowe mięso jedz tylko, jeśli pochodzi z wiadomego źródła, nie głaszcz nieznanych psów.
Pamiętaj ! Przed planowaną ciążą wykonaj badanie w kierunku toxoplazmozy i toxocarozy!